Opgelet: de poort van het Willy Vandersteenplein is enkel van 1 mei tot 31 augustus ’s avonds geopend, tot 21u. Sta je voor een gesloten poort, loop dan vanaf de Lange Scholiersstraat naar de Lange Stuyvenbergstraat en sla rechtsaf de Handelsstraat in tot je weer op de route komt.

Vroeger was het simpel. Antwerpen-Noord was het stadsdeel van de arbeidende klasse. Vanaf de jaren zestig werd de wereld weer complexer. Grieken, Spanjaarden en Portugezen ontvluchtten militaire regimes en vestigden zich in de buurt rond de Sint-Pauluskerk en het Kiel. In de jaren zeventig kwam de arbeidsmigratie op gang. Veel uit Marokko afkomstige nieuwe-Belgen vestigden zich in Antwerpen-Noord en Borgerhout. Nu wonen er mensen uit honderdtachtig landen in Antwerpen en veel van die vaak kwetsbare nieuwkomers vinden een onderkomen in het meest exotische stadsdeel van Antwerpen.

Tot diep in de jaren tachtig is het De Coninckplein de meest avontuurlijke plek van de stad. Je vindt er down and out-kroegen zoals Café Feijenoord en De Pijl, cabaretten en uitzuipkroegen met portiers in uniform zoals de Cash. Op sommige avonden kun je in Afrikaanse cafés, vaak met Senegalese connecties, palmwijn drinken. De hoogdagen van Kiebooms, een prachtig danscafé dat nu weer open is, zijn dan al enkele decennia voorbij. In de jaren negentig besluit het Antwerpse stadsbestuur het De Coninckplein weer aan alle Antwerpenaren te geven. De Permeke-garage wordt omgebouwd tot het hoofdgebouw van de stadsbibliotheek. Het plein wordt heraangelegd. Het basketbalveld is een gouden ingeving, het wordt bijna de klok rond benut door de jongeren uit de buurt. AG Vespa heet de stedelijke dienst die gebouwen opkoopt en opdracht geeft om ze te renoveren voor de 21ste eeuw. Camera’s moeten het veiligheidsgevoel verhogen. Je mag er geen alcohol drinken. Foodies hebben er hun plek gevonden, er zijn koffiehuizen en café’s waar boekpresentaties worden gedaan. Je ziet er ook veel Tibettaanse eet- en drankgelegenheden. Veel Tibettanen zijn hun thuisland ontvlucht omdat China Tibet beschouwt als een provincie. Ze zijn in Antwerpen-Noord beland en gebleven. En het is inderdaad zo dat het leven op het plein niet meer zo moeilijk is als tien jaar geleden. Dat neemt niet weg dat er nog steeds veel armoede, drank en drugs is. Een beetje opletten blijft de boodschap voor de nachtwandelaar.

Vespa (Vastgoed- en Stadsontwikkelingsbedrijf Antwerpen) en private bouwpromotoren zijn al bijna twee decennia bezig om gebouwen op te knappen in alle delen van de stad en dat geldt ook voor Antwerpen-Noord. Het hoekhuis van het De Coninckplein en de Rotterdamstraat is een voorbeeld van een dergelijke geslaagde ingreep. De Rotterdamstraat heeft zijn naam gekregen om te herdenken dat het oorspronkelijke spoorwegtracé tussen Antwerpen en Rotterdam door die straat liep. We volgen de Rotterdamstraat maar even, maar als je verder loopt, dan zie je dat er ook prachtige huizen in bijna oorspronkelijke staat behouden zijn. De Rotterdamstraat 26 is een prachtige woning in beaux-artstijl uit 1910. Het heeft twee verdiepingen en een mezzanine onder het dak, een sierlijk balkom met smeedwerk op de eerste verdieping. Keer op je stappen terug. Via de Spoorstraat kom je in de Dambruggestraat.

De meeste gebouwen van Antwerpen-Noord dateren van diep in de tweede helft van de negentiende eeuw. Dat heeft een reden. In de zestiende eeuw worden de Spaanse Wallen gebouwd. Ze liggen op de plaats waar nu de Leien lopen. In de buurt van de Spaanse Wallen mochten geen stenen huizen gebouwd worden. In de Franse tijd (rond 1800) worden er bijkomende fortificaties gebouwd. Die lopen door tot aan de Van Wesenbekestraat. Op dat moment en ook nog later in de Belgische geschiedenis gelden er beperkingen over het oprichten van gebouwen in de buurt van die fortificaties. En hoe sterk Antwerpen veranderd is, blijkt ook uit de geschiedenis van de Dambruggestraat. De straat verbindt het Statiekwartier, de wijk rond het Centraal Station, met een gehucht op een eiland dat Dam heet. De brug in de straatnaam verwijst naar de brug over de rivier Grote Schijn en ook die rivier is helemaal uit het straatbeeld verdwenen. Via de Nachtegaalstraat - met enkele mooie neo-classistische huizen - komen we in de Diepestraat. En in het midden van de negentiende eeuw lag deze weg in een vallei tussen de Stuivenbergbuurt en de Carnotstraat. Nu is de Diepestraat een winkelstraat waar opvallend veel uit Afghanistan afkomstige middenstanders handel drijven. Je kunt er zoveel exotische ingrediënten vinden dat je een recept van Otto Lenghi eindelijk perfect kunt bereiden.

Op de hoek van de Maaldersstraat en de Van Kerckhovenstraat zie je een schitterende frituur, uitgebaat door Syriërs. Veel Afghanen en Syriers hebben door jarenlange burgeroorlogen hun thuisland verlaten en enkele daarvan bouwen hun bestaan opnieuw op. In de jaren zestig en zeventig is er een belangrijke instroom van vooral Marokkaanse en Turkse gastarbeiders. Daarna zijn Congolezen en Senegalezen, Liberianen, Guinezen en Senegalezen in de jaren tachtig en negentig gekomen. In de jaren negentig kwamen de mensen uit het voormalige Oost-Blok zoals Polen, Bulgaren en Roemenen. In de jaren na de millenniumwissel zijn Nepali en Tibettanen ingestroomd. Voor de Antwerpenaren, die in deze wijk woonden, is deze instroom van culturen zeer moeilijk geweest. Er is weinig geïnvesteerd in het leren samenleven. Er is ook heel lang weinig geïnvesteerd in de infrastructuur. De herwaardering van de wijk en de gebouwen is niet vanzelf gebeurd, zoals dat wel het geval is op het Antwerpse Zuid. Pas in 2003 wordt het probleem van de gebrekkige woningbouw aangepakt door het oprichten van Vespa, het Vastgoed- en Stadsontwikkelingsbedrijf Antwerpen. Anno 2021 worden de resultaten van die inspanning zichtbaar. Er is nog werk aan de winkel. De Gasstraat wordt in 2021 een fietsstraat. De heraanleg van de Gasstraat, waardoor ie breder wordt en ook groener, is gepland voor 2025. Als je tussen de zielloze hoogbouwblokken richting Oude Badhuis loopt, merk je de eerste pogingen om de openbare ruimte vriendelijker te maken. Er is wat groen, er zijn enkele plekken om te zitten, er zijn enkele plekken om te spelen. Vlakbij het Oude Badhuis is er ruimte voor spelende kinderen en baskettende jongeren. Dat sociale woningbouw niet zielloos hoeft te zijn, zie je op de hoek van de Wilgenstraat en de Korte Stuivenbergstraat en de Korte Scholierstraat. Het complex van drie meergezinswoningen in art nouveau-stijl wordt in opdracht van het Bureel van Weldadigheid van Antwerpen in 1914 gebouwd.

Willy Vandersteen, de geestelijke vader van Suske en Wiske, wordt in 1913 geboren op het Stuivenbergplein. Het plein dat zijn naam draagt, vind je in de Lange Scholierstraat. Nachtwandelaars moeten opletten. In de winter is het plein na 18u niet meer toegankelijk. De naam Stuivenberg verwijst de duinen van zavel en stuifzand die tussen de Schijn Lobroek en de Vallei van de Potvliet lagen. Toen de spoorweg in 1836 werd gegraven, kwam er vruchtbare grond aan de oppervlakte en werden er moestuinen aangelegd. In de tweede helft van de negentiende eeuw is het plein een begraafplaats. In de twintigste eeuw wordt het een volkswijk met veel sociale woningbouw en een belangrijk ziekenhuis.. Het ziekenhuis verhuist in 2022 naar Kop Spoor Noord, de psychiatrische afdeling blijft op de site. En er zijn plannen om de site te renoveren en te vergroenen. Misschien komen er zelfs weer moestuintjes.

Wandel de Handelstraat in en ga aan je linkerkant naar de Herderstraat. Loop verder naar de Herderinstraat. Beide straatnamen refereren aan het pastorale verleden van deze buurt. Beide straatjes zijn ook ongelooflijk schattig. Het zijn smalle straten met arbeidershuisjes die verkeersluw zijn. De bewoners hebben ook moeite gedaan om de straat leefbaar te maken met groene plantjes, bomen, lampionnetjes,... Het is met andere woorden een verademing om er door te lopen. Aan het einde van de straat zie je ook het nagelnieuwe Vincent Van Gogh-plein. Buurtbewoners en -kinderen hebben er de ruimte om mens te zijn.

Als je door de Duinstraat loopt, zie je aan je linkerkant een grote poort. In de winter is die ‘s avonds gesloten. Als je het open is, moet je er even door wandelen. Je komt dan namelijk aan het sociaal wooncomplex van de Geelhandplaats uit 1934. Het is een enorm modernistisch gebouw van zes verdiepen rond een gemeenschappelijke binnenruimte die onlangs een kleurrijke speeltuin is geworden. Het gebouw geldt als een typevoorbeeld van hoe sociale woningbouw er in die periode zou moeten uitzien. De gebouwen hadden meestal gemeenschappelijke wasgelegenheden, droogzolders en afvalkokers. Kun je er niet in, dan kun je nog altijd naar de film Una giornate particolare van Ettore Scola kijken. Sophia Loren en Marcello Mastroianni beleven daarin een bijzondere dag in een Romeins wooncomplex.

Via de Pesthofstraat, de Lange Beeldekensstraat, de Korte Van Bloerstraat en de Lovelingstraat beland je aan de achterzijde van de Sint-Willibrorduskerk. Aan de achterzijde van kerk loopt de Pastorijstraat, met statige herenhuizen in neoclassicistische stijl van het einde van de twintigste eeuw. Hier heeft de controversiële (podium)kunstenaar Jan Fabre zijn theaterwerkplaats Troubleyn. Enkele decennia daarvoor had een andere controversiële kunstenaar Julien Schoenaerts (+2006) op diezelfde plek het Ringtheater gevestigd. Wilfried Pas maakte het standbeeld van Julien dat op het plein voor de kerk staat.

De Klappeistraat is de langste straat zonder zijstraten van Antwerpen-Noord. Wat meer is, de straat is in 2016 ook verkozen tot de meest aangename straat van Antwerpen. Dat heeft te maken met het autoluw karakter, het gezellige groen, de diversiteit van de bewoners en de vele straatactiviteiten. In deze Corona-tijden is dat natuurlijk moeilijk, maar het valt op hoeveel bewoners gedichten aan het raam hebben hangen. Bovendien vind je aan het einde van de straat de buurtcinema De Klappei.

De Offerandestraat bestaat al enkele eeuwen en zou zijn naam te danken hebben aan een huis met dezelfde naam dat zich bevond op de hoek van Carnotstraat en de Dambruggestraat. In de jaren zeventig is het de eerste winkelwandelstraat van België. De Meir is pas diep in de jaren tachtig autovrij geworden. De prachtige woningen in neoclassistische stijl (huisnummers 38 en 40, 9 en 15 dateren van de tweede helft van de negentiende eeuw. Na het succes van de jaren zeventig volgde een heel lange periode van langzame terugval. Er wordt gewerkt aan het herstellen van die reputatie. De Winkelhaak is zo’n manier om de straat en de wijk op te waarderen. Volgens de initiatiefnemers is het een incubator voor creatief ondernemerschap en biedt het de mogelijkheid om te coworken op maat van kersverse starters tot en met ambitieuze groeibedrijven. Geen idee wat dat betekent, maar er is wel een heel leuke koffiehuis.

Via de Lange Winkelhaakstraat komen we op de Carnotstraat. De Lange Winkelstraat is nu een doodgewone straat, met doodgewone huizen. Tot diep in de jaren tachtig was het een straat waarin aan raamprostitutie werd gedaan.

Door de Chinese poort, gebouwd in 2010, loop je de Van Wesenbekestraat in, de belangrijkste straat van het Antwerpse Chinatown. En je vindt er helemaal in het begin van die straat aan je rechtse kant Sun Wah. Het is de grootste supermarkt van China Town met voeding uit China, maar ook Thailand en ook Korea, Filipijnen en Japan. Het aanbod reflecteert ook de aanwezigheid van die bevolkingsgroepen in dat deel van Antwerpen-Noord. Sommige restaurants zijn al enkele decennia actief in deze straat. DK, in het midden van de Van Wesenbekestraat, bestaat al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw. Toen waren de menukaarten eentalig Chinees. In een achterkamer speelden Chinezen er mah-jong en rookten sloffen sigaretten. Dat kan nu niet meer.

We eindigen terug waar we gestart waren. Drink er eentje in de Beelovers Bar of bij de The Beautiful Planet, op Antwerpen-Noord en de wereld die nooit stil staat.