In 2021 is het tweehonderd jaar geleden dat de Franse keizer Napoleon stierf. Hij had toen al grandioze plannen met Linkeroever. Het zou tot de tweede helft van de twintigste eeuw duren voor Linkeroever zoals we het nu kennen, vorm krijgt. Haast onopgemerkt heeft Linkeroever een tweede groeispurt doorgemaakt vanaf 2010. Bouwpromotor Vooruitzicht heeft er betaalbare projecten ontwikkeld zoals Regatta, maar ook voor de kapitaalkrachtige burger zoals Azurro. Maar wat kan de avondwandelaar ontdekken in dit nieuwe deel van Linkeroever?

Eeuwen was Linkeroever zelfs geen onderontwikkeld deel van Antwerpen. Het hoorde geografisch en cultureel gezien bij Oost-Vlaanderen. Akkoord, er was het Sint-Annadorp, waar rond 1900 een kleine zeshonderd gezinnen woonden, en er was ook het fort Vlaams Hoofd om de Antwerpse haven te verdedigen. Beiden bevonden zich in de nabijheid van waar nu de Sint-Annatunnel (of zoals alle Antwerpenaren zeggen de Voetgangerstunnel) staat. En Antwerpenaren gingen ook graag naar de andere kant van de Schelde, want er waren mosselrestaurants en, zelfs, casino’s.

Om de linkeroever van Antwerpen te ontwikkelen was er meer nodig dan bootjes die pendelen tussen beide oevers. Dat besefte Napoleon al. Hij had plannen om beide stadsdelen permanent met elkaar te verbinden, maar verloor de slag bij Waterloo (1815). Het zou tot 1933 duren tot de vijfhonderd meter lange Voetgangerstunnel beide delen van de stad permanent met elkaar zou verbinden. Het is dus passend om de wandeling te beginnen bij dit gebouw in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. En met je rug naar de Voetgangerstunnel, zie je ook de grootste troef van Linkeroever: het prachtige zicht op Antwerpen. Koning Boudewijn, een standbeeld van Wilfried Pas, staat naast de Voetgangerstunnel te mediteren bij de Scheldeoever. Hij mist daardoor het zicht op de nieuwe flatgebouwen van ‘t Eilandje, de oude haven, de kathedraal, de Boerentoren, de politietoren van Renaat Braam en al die lichtjes die dan ook nog eens gespiegeld zijn in de Schelde....

De intercommunale die de Voetgangertunnel realiseert, heet I.M.A.L.S.O. Deze organiseert in de jaren dertig van vorige eeuw een internationale wedstrijd om Linkeroever verder te ontwikkelen. Zelfs de internationale superster in de architectuurwereld Le Corbusier stuurt ontwerpen in. Die plannen halen het niet, maar het stratenplan dat hij tekent, wordt wel gerealiseerd. We lopen de Beatrijslaan af. Op de hoek van de Beatrijslaan met de Reigerstraat zie je twee prachtige modernistische woningen uit diezelfde periode. Het ontwerp is van Leon Stynen, een van de belangrijkste Belgische architecten van de twintigste eeuw. De oriëntatie en de inrichting van de woningen is zo bedacht dat de leefruimte baadt in het licht van de ondergaande zon. De slaapkamers zijn dan weer op het oosten gelegen. Stynen heeft zes dergelijke woningen gebouwd op Linkeroever, en de woningen zijn ook een antwoord op een vraag die men zich stelde. Kan op de opgespoten grond van Linkeroever gebouwd worden zonder speciale funderingen te gebruiken? Het antwoord kennen we nu.

Linkeroever zag er voor zijn ontwikkeling helemaal anders uit. Het was een laaggelegen moerasgebied dat dus opgehoogd moest worden om het bruikbaar te maken voor bewoning. Het enige wat herinnert aan die vervlogen tijd is het Galgenweel. De Schelde brak door de dijk en creëerde een veertig hectare grote brakwaterplek, de grootste van België. Het Galgenweel is de thuisbasis van enkele zeilclubs en wordt vooral door hen gebruikt. Of het Galgenweel ook diende om misdadigers te verdrinken en heksen te berechten, weet alleen de Antwerpse nachtburgemeester Vitalski. Hij schreef een geweldige theatermonoloog over Victor Glorieux, een op Linkeroever wonende zonderling met een eigen kijk op de geschiedenis van dit stadsdeel. Heel diep in de herinnering van deze nachtwandelaar is er trouwens nog een magische avond met de mensen van het MarthaTentatief die er toen feestelijke theateravonden creëerden.

Het is prachtig wandelen langs de oever van het Galgenweel, met alweer een magnifiek zicht op het historisch hart van Antwerpen. Mensen met meer sportieve ambitie kunnen trouwens op de Finse piste naast het voetpad joggen. We naderen Azurro, een project van bouwpromotor Vooruitzicht dat duidelijk bedoeld is voor de rijkere medemens. Prachtige appartementen met ruime balkons kijken uit over de natuur naast het Galgenweel. Er is ook een mooi speelplein, er zijn banken om te verpozen en je komt er honden die hun baasje uitlaten tegen.

Voorbij het speelplein kun je via de Lepelaarstraat naar Regatta wandelen. Regatta is het project dat sinds 2016 wordt ontwikkeld door Vooruitzicht. Het is bedoeld om jonge, en dus minder kapitaalkrachtige, gezinnen te huisvesten. De huizen zijn keurig, er is variatie in hoogte en afwerking, maar ze staan dicht bij elkaar. Koning Auto heeft er trouwens nog altijd een prominente plek. Regatta is het pilootproject van Vooruitzicht op Linkeroever. Is het daarom dat de straatnamen vaak refereren aan zeilers of pioniers uit de Belgische maritieme geschiedenis? Het is vreemd om te wandelen in een zo jonge wijk. Het Belgicaplein is er het hart van, maar in tegenstelling tot andere wijken staan hier geen kerken of moskeeën of synagoges, geen cafés of eethuisjes, geen standbeelden of kunstwerken. Er is zelfs geen graffiti. Winkels vind je enkel op de rand van Regatta, waar de Blancefloerlaan zich bevindt. Wel kun je op het Belgicaplein verpozen op twee grote banken. Voor een bewoner van een traditionele stadswijk is het vreemd om te wandelen in een dergelijke wijk. Je hebt er letterlijk niets te zoeken, als je niemand van de bewoners kent. Je ziet dan ook amper andere avondwandelaars. De wijk voelt nagelnieuw aan, alsof er nog geen mensen echt gewoond en geleefd hebben. Hoelang gaat het duren voor dat de bewoners zich deze huizenblokken eigen gemaakt hebben? We blijven het opvolgen.

We lopen langs het imposante gebouw van Antwerp Bowling en slaan links af, naar het oudere deel van Linkeroever. En het is grappig om te merken dat je het verschil tussen die twee wijken op Linkeroever fysiek ervaart. Straten zijn breder en omzoomd met bomen. Je hebt de neiging om je armen uit te slaan en het gevoel van herwonnen vrijheid te vieren met een dansje. Na de eerste woningen in de jaren dertig duurt het nog tot de jaren vijftig voor dat Linkeroever zich ontwikkelt tot een echte wijk.

Via de Ludwig Burchardstraat en de Gustaaf Wappersstraat komen we aan de Galgenweellaan. Steek die over, vijftig meter verder bevindt zich de Hanegraefstraat. In 1330 wordt Sint-Anneke al vermeld als bedevaartsoord voor de gelijknamige heilige. En op de plek waar nu de modernistische kerk Sint-Anna ten Drieën staat hebben door de eeuwen heen meerdere kerken gestaan. De neogotische Heilige Anna- en Joachimkerk, die rond 1900 gebouwd werd, kwam door de zandopspuitingen in de jaren dertig in een put te liggen. Wateroverlast en grondverzakkingen leiden tot de sloop van het gebouw. In 1970 wordt de kerk die je nu ziet, in gebruik genomen. Het is een actieve kerkgemeenschap die anno 2021 in de spirituele behoeften van drie parochies voorziet en eerlijk gezegd is het een verademing te zien dat er naast de watersportclubs ook nog andere soorten van gemeenschapsleven actief zijn op Linkeroever.

We wandelen weer terug naar de Voetgangerstunnel. We komen weer bij het brede plein, de brede straten en de hoogbouw (zeven tot twaalf verdiepen) die eveneens kenmerkend is voor Linkeroever. Af en toe komen er mensen uit de Voetgangerstunnel. De mensen van de frituur zijn bezig met het opruimen. Af en toe komt een auto voorbij. Er is een beetje een unheimlich gevoel bij deze nachtwandelaar, maar dat verdwijnt als hij denkt aan de zonsopgangen die hij hier ook heeft meegemaakt en de extase die hij voelde toen de zon over het plein haar licht liet schijnen en de wereld weer werkelijk maakte.