Gaat het nachtleven in Antwerpen zich herstellen van de Corona-crisis? Zullen we op een andere manier op café, restaurant, naar de discotheek gaan? Deze wandeling heeft haar start -en eindpunt op ‘t Zuid, het epicentrum van de oude, en binnenkort hopelijk nieuwe, uitgangscultuur. Naast het Zuid wordt een hele nieuwe wijk gebouwd en die anticipeert op een andere manier van wonen: klimaatrobuust, maar ook balkons zijn belangrijk, zo blijkt. Op 18 juni 2021 wordt de wijk getroffen door een tragedie. Een school in opbouw stort in. Vijf bouwvakkers verliezen hun leven bij deze catastrofe.

Café De Nieuwe Linde, de start van deze wandeling, is een nachtinstituut. In de jaren tachtig van de vorige eeuw slaagden schrijver Luc Huybrechts en zijn vrouw An erin om van De Nieuwe Linde dé pleisterplaats te maken voor schrijvers en (toon)dichters (Herman De Coninck, Bram ‘Rode Wijn’ Vermeulen, Benno Barnard), kunstenaars (Jan Fabre), muzikanten en acteurs. In de jaren tachtig was de huur in deze wijk - het is amper voor te stellen - zo laag dat jonge kunstenaars hier makkelijk een woning konden vinden. Met de kunstenaars kwamen de galerijen (Zeno X, Stella Lohaus, Galerij Ronny Van De Velde ). Die trokken dan weer een kapitaalkrachtig publiek aan dat geïnteresseerd was in deze explosie van kunst, maar die daarbij ook een hapje wilden eten of een glaasje drinken. Midden jaren negentig van vorige eeuw werd ‘t Zuid hot en het is sindsdien bijna onmogelijk om er een betaalbare woning te vinden.

Het stratenplan van ‘t Zuid lijkt in niets op dat van een middeleeuwse stad. Dat komt omdat dit stadsdeel eind negentiende eeuw gebouwd is op het grondplan van het Zuidkasteel. Dat Zuidkasteel werd in de zestiende eeuw gebouwd door de Spaanse bezetter om Antwerpen onder controle te houden. De Pacificatiestraat heeft het soort woningen dat je in de meeste straten van dat stadsdeel vindt: neo-classicistische woningen van het einde van de negentiende eeuw (bijvoorbeeld huisnummer 83) en meergezinswoningen in eclectische stijl uit het begin van de twintigste eeuw (huisnummer 15).

Het tankstation dat je ziet op de kruising van de Pacificatiestraat met de Gentplaats, is oninteressant, maar het staat wel op de plek waar ooit de Zillion, de spraakmakendste discotheek van Antwerpen, zich bevond. Is de Zillion vergeten? Nee, driemaal neen. In Bad Boys Forever van Adil El Arbi en Bilall Fallah vechten Hollywood-sterren Will Smith en Martin Lawrence hun ultieme duel met de snoodaards van dienst uit in ... the Zillion. En er is natuurlijk ook nog het Zillionpad dat loopt naar de nieuwe wijk.

De Gentplaats werd vroeger gedomineerd door twee flatgebouwen, eentje werd begin 2021 gesloopt. Je loopt hier door het groene perk met speeltuin naar Nieuw Zuid. Het ambitieuze project om een nieuwe wijk met tweeduizend woningen, crèches, scholen, sporthal, winkels, horeca en een dienstencentrum uit de grond te stampen zal in 2025 helemaal afgerond zijn. Er wordt op dit moment nog gebouwd, maar er wordt geleefd en gewerkt in deze wijk met een eigen warmtenet. De krachtcentrale is de eenzame toren die achter het nieuwe Justitiepaleis staat.

Woningen en andere gebouwen zijn gebouwd op acht assen. De straten zijn verbazend smal en doen je denken aan de smalle straten van de oude binnenstad. Maar in tegenstelling tot een middeleeuwse binnenstad is er geen centrum. Je wandelt door smalle straten, veelal woonerven, genoemd naar Antwerpenaren en mensen die de Antwerpse cultuur hebben vormgegeven en je zoekt vergeefs naar een ankerpunt. Dat was de situatie tot die fatale 18 juni 2021. Het is nog steeds niet duidelijk waarom de in aanbouw zijnde school is ingestort. Het tragische voorval waarbij vijf buitenlandse bouwvakkers het leven lieten, heeft de wijk veranderd van een bijna irreële droomplek voor projectontwikkelaars in een stadsdeel met een verschrikkelijke wonde. Hoofdaannemer Democo is begonnen met het opruimen van het puin, maar het zal nog maanden, zo niet jaren duren voor de materiële schade verdwenen is.

Gelukkig is er nog de galerij van Tim Van Laere, een hedendaagse ode aan het brutisme, de kunst om met beton architectuur te maken. Op het plein voor de galerij zweeft/zwalpt een vliegende schotel van Panamarenko, de helaas overleden geniale gek. Er is, behalve het ontbreken van een centrum, een verschil met een meer traditionele binnenstad. Kijk eens naar de balkons van deze gebouwen. Je kunt er niet op tennissen, maar ze zijn beduidend groter dan de balkons van sociale woningbouw van de vorige eeuw. Daar kon je net een vuilnisbak op deponeren. Volgens de projectontwikkelaars hebben de duurste appartementen een balkon van 100 vierkante meter. Het spreekt vanzelf dat die appartementen op de markt komen met een fors prijskaartje. En het valt op dat de bewoners van Nieuw Zuid gemiddeld ouder zijn dan die in de andere delen van de stad. Op een balkonscène zoals Shakespeare die beschreef in zijn beroemde liefdesdrama, is het waarschijnlijk nog even wachten.

Nieuw Zuid profileert zich als een ‘duurzame wijk aan de Schelde’ en wil een schoolvoorbeeld zijn van klimaatrobuuste stadsontwikkeling. Klimaatverandering heeft ook het besef doen groeien dat we ons moeten beschermen tegen overstromingen. Precies daarom zijn de Scheldekaaien opgehoogd. Op die heraangelegde Scheldekaaien komen mensen samen om te praten, het glas te heffen, een hapje te eten of te werken aan hun fysieke conditie. Onveranderd is de Schelde, de vrolijk flikkerende lichtjes van de flatgebouwen en de industrie van Linkeroever.

Via de Goede Hoopstraat loop je de wijk Sint-Andries in. Is Nieuw Zuid een voorbeeld van hoe je stijlvol kunt wonen in het kapitaalkrachtige heden, dan associeer je de Sint-Andrieswijk met het verleden en sociale woningbouw. In de twaalfde eeuw bouwden de Norbertijnen de Sint-Michielsabdij die zich uitstrekte tussen de Schelde en de Kloosterstraat en de Kromme Elleboogstraat en de Goede Hoopstraat. In de turbulente jaren na de Franse Revolutie tot aan de Belgische onafhankelijkheid (1830), verdween elk spoor van deze machtige abdij. De wijk stond bekend als de parochie van misère. En dat klopt voor een stuk nog steeds. Tussen de Arsenaalstraat, Fortuinstraat en de Willem Prekerstraat staan sociale wooncomplexen. De oudste, zoals de Fierensblokken, dateren van 1930, de meest recente van het midden van de jaren zeventig. De blokken worden gerenoveerd. Het meest wordt uitgekeken naar de renovatie van de Fierensblokken, tussen de Willem Lepelstraat, Van Craesbeeckstraat, Kronenburgstraat en de Nationalestraat. De Fierensblokken zijn een prototype van het bakstenenmodernisme uit die periode en gelden evenzeer als typerend voor de sociale woningbouw uit die periode. Het originele grondplan blijft behouden, maar muren worden uitgebroken zodat er van de oorspronkelijk 205 appartementen 117 overblijven voor de sociale huurmarkt. De binnentuin blijft behouden.

Tegenover de Fierensblokken bevindt zich het prachtige Instituut voor Tropische Geneeskunde. Marcel Spittael, toen 24 jaar oud, en Paul Le Bon leverden het ontwerp van dit prachtige art deco -gebouw dat in 1933 opgeleverd werd. Het is nog steeds een vooraanstaand instituut op het gebied van tropische geneeskunde waar uiterst belangrijk wetenschappelijk werk wordt geleverd en waar ook artsen uit alle delen van de wereld opleidingen krijgen.

De Volksstraat verbindt de Nationalestraat met de Leopold De Waelplaats. De straat is een belangrijke verbindingsstraat uit het begin van de twintigste eeuw. Dat kun je ook afleiden uit de tramsporen, de kasseien, de linden. Dat ze belangrijk is, blijkt ook uit de hoogte van de gebouwen. In tegenstelling tot minder belangrijke straten, hebben gebouwen hier tot vijf verdiepingen. Twee gebouwen in de Volksstraat zijn beschermd: het prachtige art nouveau-gebouw op nummer 40 dat nu een Steinerschool is, en tegenover dat lichte, kleurrijke gebouw zie je de blinde gevel van de Sint-Walburgiskerk.

Op het pleintje voor het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, aan het begin van de Schilderstraat wordt met een bordje de eerste aanval met een V-bom op Antwerpen herdacht. Over de langdurige en spectaculair dure renovatie van het museum, dat in 1890 feestelijk geopend werd, gaan we het niet hebben. Liever lopen we de Schilderstraat in. Op de hoek van die straat met de Plaatsnijderstraat bevindt zich het unieke art nouveau-pand ‘De Vijf Werelddeelen’. Het werd gebouwd voor een scheepsbouwer en er springt dan ook een schip uit de gevel. Een prachtig terras, sierlijk traliewerk, korfboogvensters en het metselwerk in contrasterende kleuren zijn typerend voor die stijl.

Voor je verder wandelt richting Beeldhouwersstraat loont het de moeite om te gaan kijken naar de Hollandse Synagoge (of Bouwmeestersynagoge) van de Shomre Hadas in de Bouwmeestersstraat nr. 7. De synagoge van de Sefardische gemeenschap (Spaanse en Portugese joden) moest na de Tweede Wereldoorlog heropgebouwd worden. Onlangs werd ze opnieuw gerestaureerd en hoewel de Sefardische gemeenschap in Antwerpen niet meer zo groot is, wordt ze nog steeds gebruikt.

Vervolg de route rond het museum en loop langs Café Hopper, het eerste hippe jazz-café van ‘t Zuid naar de Lambermontplaats. Prachtige herenhuizen zie je rond de fontein. Bijna zou je vergeten dat in de jaren tachtig en negentig van deze eeuw deze buurt helemaal nog niet zo hip was en dat je er je geld kon verliezen in min of meer louche uitzuipkroegen die soms pikante namen hadden als Lucifer’s. Van de Lambermontplaats naar Café De Nieuwe Linde is enkele tientallen meters wandelen. Drink er eentje van ons, nu het weer kan en mag.